Wat kan je doen om de verkeersveiligheid in je wijk structureel te verbeteren. Maak een goed overzicht van de verkeersveiligheid situatie. Werk samen met de gemeente om risico’s in kaart te brengen en terug te dringen. Het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) introduceert een nieuw perspectief: risico’s in het verkeer structureel terugdringen in plaats van maatregelen treffen als er ergens ongevallen hebben plaatsgevonden. Dit bied een goede basis voor samenwerking tussen bewoners en de gemeente.
Structureel verbeteren loont
Eind 2018 verscheen het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030, met de ondertitel ‘Veilig van deur tot deur’. Belangrijk onderdeel hieruit is de risicogestuurde aanpak. Strekking: ga niet uit van cijfers over ongevallen en slachtoffers, maar van risico’s voor verkeersveiligheid. Wie die risico’s weet terug te dringen, kan ongevallen voorkómen. Het beleid wordt dus meer proactief dan reactief. Zie het artikel ‘Niet meer wachten tot het misgaat’ in VNG MagazineVaak worden bepaalde verkeerssituaties pas aangepakt als er een ernstig ongeluk heeft plaatsgevonden. Dat is voor de betrokkenen te laat. De maatschappelijke kosten van verkeersongevallen worden geschat op € 17 miljard in 2018 (€ 15,8 tot € 18,6 miljard): vergelijkbaar met ruim 2% van het bruto binnenlands product (bbp) dat is 1000 euro per inwoner. We gooien dus jaarlijks per inwoner 1000 euro in een bodemloze put, met dit bedrag moeten we toch iets beters kunnen doen. Het reduceren van het aantal verkeersongevallen loont. En een wethouder die zegt dat hij wacht tot er iets ernstigs gebeurd moet dus snel even op cursus (Verkeersveiligheid vanuit menselijk perspectief).
Het verkeer is de afgelopen jaren onveiliger geworden. Het aantal ernstig gewonden door ongevallen blijft stijgen. Bovendien stagneert de daling van het aantal verkeersdoden. Het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030, het SPV, wil daar verandering in brengen (zie kader). Dit plan zet in op risicogestuurd verkeersveiligheidsbeleid: ongevallen voorkómen door de belangrijkste risico’s in het verkeer op voorhand aan te pakken. Dus niet pas als er slachtoffers zijn gevallen. Gemeenten zijn aan zet om deze transitie voor hun eigen gebied te organiseren.
Wij geloven dat we werken aan een goede zaak en zoeken naar samenwerking. We hebben daarom contact gezocht met diverse organisaties op het gebied van verkeersveiligheid waaronder VVN en de gemeente. We zijn begonnen met het ontwikkelen van een visie en strategie en werken deze nu verder in de praktijk uit. Een volgende stap is het informeren van de gemeenteraad en de politieke partijen over deze manier van werken. We hopen dat er een vorm van samenwerking gaat ontstaan waarbij de diverse partijen informatie met elkaar gaan delen. Het initiatief is dus vanuit de bewoners gestart, we zullen zien wat de reactie is vanuit de gemeente en de politiek.
Wat zijn de uitdagingen en hoe kunnen wij helpen?
De VNG heeft de knelpunten mooi in beeld gebracht met de volgende infographic:
Een aantal van de knelpunten zitten in het beschikbare budget en de toegekende middelen, oftewel het gekozen beleid. Het beleid word bepaald door de gemeenteraad en deze maakt keuzes op basis van informatie en een politiek programma. Daarnaast kampen sommige gemeenten met een tekort aan menskracht, kennis en de juiste informatie.
Hoe kunnen wij hierbij helpen? De wijkvereniging Ermelo-West beschikt over vrijwilligers met een interesse in verkeersveiligheid en sommigen zelfs met professionele kennis. Daarnaast heeft een wijkvereniging een vertrouwenspositie en krijgt ze daarom vaak meer te horen dan de gemeente. De wijkvereniging is dan ook een goede maar kritische partner van de gemeente die kan bijdragen met menskracht, kennis, informatie en enthousiasme. Ook kan ze het gekozen beleid van de gemeenteraad onder de loep nemen, vergelijken met de wensen en behoeften van wijkbewoners en deze informatie terugkoppelen.
Een voorbeeld (success story) een fictief maar wel realistisch scenario
De wijkvereniging heeft een verkeersenquête gehouden onder de buurtbewoners volgens de werkwijze: “Inventarisatie Verkeersveiligheid in de wijk“. De werkgroep verkeersveiligheid van de wijkvereniging heeft deze meldingen gebundeld en onderzocht. Gesprekken gevoerd met individuele bewoners en vervolgens enkele bijeenkomsten gehouden om bepaalde probleempunten te bespreken met de betrokkenen.
Tot zover zijn we nu gekomen maar hoe gaat het nu verder met het verhaal? De rest van dit verhaal is nu nog fictie maar wel realiseerbaar. Of het werkelijk zo gaat lopen is voornamelijk afhankelijk van de keuzes die onze lokale politici gaan maken.
The story continues: Op basis van dit onderzoek stelt de wijkvereniging vast dat er op een aantal plaatsen mogelijk problemen zijn. Zo zijn er meldingen van te hoge snelheid, gevaarlijk gedrag en soms wat geluidsoverlast. De gemeente wil graag weten of deze meldingen ook te onderbouwen zijn met cijfers. De wijkvereniging stelt voor om dit te doen met Telraam metingen. Telraam is een volautomatische verkeersteller die eenvoudig achter het raam bij mensen thuis geplaatst kan worden. De wijk krijgt daarom een subsidie voor de aanschaf van een aantal Telramen. Samen met een verkeerskundig van de gemeente zijn de beste meetlocaties bepaald.
En wat kost dat dan allemaal niet!: Een drempel kost meestal tussen de € 10.000 en € 20.000. Een plateau kost al snel € 30.000 tot € 50.000. In de wijk liggen heel veel drempels (blauwe stippen). De kosten voor één Telraam teller zijn 120 euro. Met ongeveer 10 tellers (1200 euro) hebben we de meeste locaties afgedekt. Bedenk dat we elk jaar al 1000 euro uitgeven per inwoner aan verkeersongelukken. Dit is dus een goede en kosten effectieve investering.
Er word een bijeenkomst georganiseerd voor de wijkbewoners om ze te informeren over de gekozen aanpak. Bewoners kunnen zich aanmelden om mee te doen aan de verkeersmeting. De telraam teller word door een vrijwilliger bij de buurtbewoners thuis geïnstalleerd. Gedurende een aantal maanden worden zo metingen gedaan.
De verzamelde meetresultaten zijn voor iedereen te bekijken op het internet op de website telraam.net. Daar is een kaart overzicht van alle telraam systemen en de details per telraam. Tellingen per verkeerssoort (auto vrachtauto, fietser, wandelaar). De snelheid word gemeten en de richting waarin de verkeersdeelnemer beweegt. Al deze meetgegevens zijn ook beschikbaar via een API voor het maken van rapportages .
De wijkvereniging stelt met deze data en de enquête meldingen zelf een rapport op. Met dit rapport kan snel worden vastgesteld of de klachten aannemelijk en terecht zijn. Hiervoor was geen duur onderzoek nodig. De verkeerskundige heeft nu een beter beeld van de verkeersintensiteit, het soort verkeer en de snelheid. Informatie die hij voorheen niet had. De gemeenteraad kan nu betere beslissingen nemen over de inrichting van wegen, het optimaliseren van de handhaving en de toekenning van vergunningen aan bedrijven. Door een snelheidsafhankelijke buurt incentive worden bewoners gestimuleerd hun snelheid te matigen. De politie hoeft nu alleen nog te controleren waar daadwerkelijk te hard word gereden.
Door al deze voordelen word besloten deze telraam camera’s te laten hangen. De raad heeft de beslissing genomen om dit systeem ook in de rest van het dorp in te zetten.
De bewoners van het fictieve dorp Juinen zijn blij dat zij samen met de gemeente dit probleem op deze wijze hebben aangepakt. De gemeenteraad heeft nu een goed inzicht in de verkeerssituatie van zowel auto’s, vrachtwagens maar ook fietsers en voetgangers. De wijkvereniging heeft een vertrouwensrelatie met de gemeente opgebouwd. De politie en BOA’s kunnen nu effectiever optreden.
“Telraam provides not only insights through data but also understanding through interaction with residents, local and provincial government.”
— Eric van Dijk, Beleidsmedewerker smart mobility, Province of Utrecht
Dit is het einde van dit fictieve verhaal. Maar wij gaan gewoon door. We ontwikkelen onze denkwijze en proberen het gewoon uit in de praktijk. We baseren ons daarbij op de inspirerende uitspraak: “Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan”
Hoe pakken we dit strategisch aan?
Drie uitgangspunten voor structureel verbeteren:
- Maak een overzicht van de actuele verkeerssituatie in de gemeente (publiek toegangkelijk)
- Werk samen met de gemeente om risico’s in kaart te brengen en terug te dringen
- Deel de informatie met de gemeenteraad zodat zij goed beleid kunnen voeren
Door samen te werken, inzichten en data te delen word de situatie stap voor stap aangepakt en verbeterd. Quote uit het CCV rapport:
“Risicogestuurd werken: door met elkaar te delen welke data men heeft, kan men deze data naast elkaar
leggen om een integrale afweging te maken waar de grootste risico’s liggen. Samen kan dan gekeken
worden wat de beste inzet is voor handhaving”
Samenwerking tussen: Bewoners, Gemeente, Gemeenteraad, VNG, VVN, Politie en BOA:
Bepaal de actuele situatie
Hoe bepalen we de verkeersveiligheid situatie in de gemeente:
- Gemeente beheer openbare ruimte:
- Weginrichting en classificatie (is deze op orde volgens de CROW normen)
- Verkeersintensiteit en snelheid (hoe druk is de weg, wie maakt er gebruik van)
- Wegsituatie: is de weg qua inrichting, gebruik en de wensen van de bewoners in balans
- Parkeerbeleid (hoe en waar parkeren wij, auto’s en alle andere vervoermiddelen)
- Scholen, sport- en speelterreinen (waar leren en spelen onze kinderen)
- Veiligheid en toegankelijkheid van fiets en voetpaden voor iedereen
- Onderhoud en inspectie van alle openbare wegen en paden
- Voorlichting en educatie (op scholen, folders, bijeenkomsten, waarschuwingen uitdelen)
- Handhaving door politie en BOA’s (bestede uren, waarschuwingen en boetes)
- Bewoners enquête (wat vinden de bewoners hiervan en welke gevaren herkennen zij)
Dit alles samengebracht in één overzicht in de vorm van een kaart en een overzichtelijke rapportage. Op basis van een goed en actueel overzicht krijg je een helder beeld van je leefomgeving. Ben je hier tevreden mee of niet en wat wil je er dan aan gaan doen.
| Aandachtspunt | Actie |
| Weginrichting en classificatie | De gemeente beschikt over een overzicht van alle wegen en paden, de weg classificatie en de staat van onderhoud. Maak op basis van deze data samen met de gemeente een kaart die kan dienen als basis. Daarnaast kan je gebruik maken van achtergrond kaarten en data van OpenStreetMap. |
| Verkeersintensiteit en snelheid | Op drukke wegen worden vaak verkeerstellingen uitgevoerd. Soms is ook floating car data beschikbaar. Met een automatische Telraam teller van 120 euro achter je raam kan een buurtbewoner snel en goedkoop voor het aantal auto’s, vrachtauto’s en fietsers in zijn straat tellen, inclusief de rijrichting en de snelheid. Deze informatie is belangrijk om potentieel gevaarlijk situaties in kaart te brengen. Ook van belang voor handhaving op snelheid. |
| Wegsituatie waardering | Totaal waardering van de wegsituatie: Is de weg (voet of fietspad) zodanig ingericht dat deze goed en veilig is. Voldoet de weg ook aan de wensen van de omwonenden. Al deze aspecten (inrichting, onderhoud, veiligheid, gebruik en de impact op de aanwonenden) bepalen samen de waardering door de burger. |
| Parkeerbeleid | Parkeerbeleid is meer dan alleen het controleren van betaald parkeren. Het omvat het juiste gebruik van alle vervoersmiddelen zowel het parkeren als deelgebruik. Handhaving richt zich zowel op controle van betaling als het op de juiste plek veilig parkeren. Maak een overzicht waar en waarop gecontroleerd word. |
| Scholen, sport- en speelterreinen | Deze locaties trekken veel publiek aan. Onderzoek zowel het verkeer rond als van en naar deze locaties. Denk aan het inrichten van veilige routes. |
| Fiets en voetpaden | Zijn de voetpaden geschikt voor mensen met rollator en toegankelijk voor slechtzienden. Hoe staat het met de veiligheid? Is het onderhoud op orde en word dit door regelmatige inspecties gecontroleerd? (zie Een wetenschappelijk ommetje over het voetpad) |
| Onderhoud en inspectie | Onderzoek of alle voorzieningen goed worden onderhouden en geïnspecteerd. De gemeente beschikt hiervoor over inspectie rapporten en bewoners kunnen ook zelf problemen melden en bepaalde wegen en paden onderzoeken. Vrijwilligers kunnen de gemeente helpen bij de inspectie en het melden van gebreken. Wellicht kunnen ze zelfs kleine gebreken aan voetpaden herstellen. |
| Handhaving | De politie is een zelfstandig organisatie. De BOA’s vallen direct onder de gemeente. Beide rapporteren hun activiteiten zowel in uren als in verrichte activiteiten. De politie rapporteert aan de minister en aan de gemeente. Quote VNG: Handhaving krijgt alleen onvoldoende prioriteit van de politieleiding, wordt gezegd. In 30 km-wijken wordt niet opgetreden tegen snelheidsovertredingen, omdat de wegen daar vaak niet ingericht zijn op die snelheid. Zo geeft het CJIB inzicht in het aantal geconstateerde overtredingen, per soort per gemeente (zie Wat kunnen we leren van overtredingen). De gemeente zal beschikken over meer gedetailleerde informatie. Een overzicht per wijk of buurt geeft een veel beter beeld dan de totalen over de hele gemeente. Persoonlijk contact is van groot belang en niet alleen het aantal overtredingen maar ook het aantal waarschuwingen. En welke verkeersovertredingen zijn automatisch vastgesteld door een camera. De wijkvereniging kan aangeven welke soort handhaving de bewoners van belang achten. |
| Bewoners enquête | Wijkbewoners hebben vaak veel ervaring met hun woonomgeving en daarnaast ook een mening. Verzamel deze informatie en koppel deze terug naar de gemeente en zet het op de kaart voor het totaal overzicht. |
Maak een kaart met project BuurtKaart
Hoe maak je een actuele verkeerssituatie kaart? De wijkvereniging kan voor het maken van een kaart gebruik maken van de ervaringen opgedaan bij het project BuurtKaart. De BuurtKaart is een opensource GIS systeem waarmee een wijkvereniging zelf aan de slag kan. Zo is er nu een volledige werkende module voor het doorrekenen van de bereikbaarheid van speelterreinen in de wijk volgens de Jantje Beton norm.
We werken nu samen met andere organisaties aan het verder ontwikkelen van een werkwijze voor het verzamelen en visualiseren van informatie op het gebied van verkeersveiligheid. Uiteindelijk willen we een overzicht van alle wegen en paden met een kleur codering. Codering groen (goed), rood (fout), en grijs(geen beoordeling). Voor elke weg bepaal je de weg classificatie, deze informatie komt van de gemeente. Daarnaast leg je informatie over de verkeersintensiteit, de gereden snelheden en handhaving door politie en BOA’s. Combineer dit met de gegevens over rij en parkeergedrag van een buurt enquête en het plaatje is compleet. De hier gebruikte tooling is zeer geavanceerd en bied veel mogelijkheden voor analyse en visualisatie. De resultaten daarvan zijn alleen zichtbaar voor degene met het tool. Om deze data te kunnen delen met een groter publiek maken we hiervan afdrukken en rapporten of maken een kaart met de gratis website http://umap.openstreetmap.fr.
Waar staan we nu?
De werkwijze is nog niet volledig uitgewerkt, maar we hebben nu al een aantal goed bruikbare overzichten zoals een meldingen kaart en rapportage:
Het palet aan hulpmiddelen groeit gestaag. Zo maken we binnen de wijkvereniging steeds meer gebruik van een data gedreven aanpak.
Op dit moment hebben we al een aantal overzichten en rapportages beschikbaar gebaseerd op eigen en openbaar verkrijgbare data. In een volgend project gaan we werken aan de toegankelijkheid van voetpaden. De algoritmes voor de bepaling van de vrije breedte van het voetpad hebben we al ontwikkeld.
Wat doen we met deze informatie?
We krijgen door het samenbrengen van data een goed overzicht van de actuele verkeerssituatie en de impact hiervan op de bewoners. Een informatiebeeld dat voorheen nog niet bestond. Dat is prachtig maar wat doe je daar dan mee?
Allereerst zorg je ervoor dat de informatie bij de juiste mensen terechtkomt, waardoor zij vervolgens actie kunnen ondernemen. De kaart en bijbehorende rapportages deel je op de website van je wijkvereniging en die van de gemeente. Vervolgens informeer je de betrokken partijen, dat zijn allereerst de gemeenteraad en de buurtbewoners dat zij daar een actueel overzicht kunnen vinden. Het idee is dat er op deze wijze steeds meer informatie over diverse thema’s beschikbaar komt.
Deze informatie beïnvloed vervolgens het politiek beslissingsproces binnen de gemeente. De gemeenteraad raakt beter geïnformeerd over de verkeersituatie en de wensen en behoeften van bewoners. De bewoners zien de voortgang (of het gebrek hieraan) op de kaart over hun eigen wijk en kunnen hun kiesgedrag afstemmen op partijen die bijdragen aan zaken die hen aangaan.
Hoe pak je dit praktisch aan?
Inventarisatie van knelpunten:
Voor elke gemeente vindt er een inventarisatie van
knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid en
infrastructuur plaats. Dat gebeurt bij voorkeur op
basis van een SPV-risicoanalyse en data over recente ongevallen, aantallen slachtoffers, gemeten snelheden, infrastructuur, klachten van burgers et cetera.
Afspraken en plannen
De inventarisatie leidt tot:
- afspraken over maatregelen (infrastructuur, planning en onderhoud, ‘grijze wegen’, voorlichting en educatie) en prioriteiten voor politietoezicht en -handhaving;
- afspraken over monitoring, resultaten en effecten van maatregelen en handhaving
Leeswijzer:
- Website wijkvereniging: https://www.ermelowest.nl/verkeersveiligheid/
- Achtergrond informatie:
- VNG Artikel: Verkeersveiligheid – Niet meer wachten tot het misgaat
- VNG rapport: “Verkeersveiligheid bij gemeenten”
- Kennis netwerk SPV: “Met elkaar in gesprek over effectieve verkeershandhaving”
- Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CVV) : “Synergie integrale veiligheid en verkeersveiligheid door handhaving”
- SWOV rapport: “Een helpende hand bij snelhedenbeleid gericht op veiligheid en geloofwaardigheid“
- SPV: Databronnen voor risicogestuurd verkeersveiligheidsbeleid
- Praktisch zelf aan de slag:
- Kennis Netwerk SPV: “Aan de slag“
- Project BuurtKaart: Maak je eigen kaart van de buurt
- Project Telraam (Europees project Universiteit Leuven): “What is Telraam“
- Pipie Langkous: “Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan”
Tauvic's Blog 